پیدا کردن زیرنویس فارسی خوب احتمالا به‌زودی غیرممکن می‌شود

بعد از کنار رفتن سایت‌های دانلود فیلم با وجود اینکه تعدادی از آنها بازگشتند ولی ترجمه فیلم‌ها و انتشار زیرنویس آثار سینمایی بسیار کند شده است. این اتفاق به طور کلی وضعیت شغلی مترجم‌ها و نحوه دسترسی کاربران به زیرنویس‌ها را تحت تاثیر قرار داده و آنها حالا در یک شرایط خاص قرار دارند؛ حالا نه سفارش درست و حسابی از سوی سایت‌ها ارائه می‌شود و نه برخی مترجم‌ها دل و دماغ کار کردن دارند؛ از آن‌سو VODها وارد کار شده‌اند و برخی مترجمین با آنها همکاری می‌کنند ولی این همکاری به دل خیلی‌ها خوش نمی‌آید.

دو دسته شدن مترجم‌ها در مورد همکاری با VODها و خشم کاربران نسبت به این سرویس‌ها از جمله دلایل این مشکلات پیش آمده هستند؛ دلایلی که در ادامه در مورد آن‌ها صحبت خواهیم کرد.

The Irishman نماد مبارزه با سانسور شد

اوج دو دسته شدن مترجم‌ها و خشم کاربران را می‌توان در مورد زیرنویس فیلم The Irishman مشاهده کرد. پیش از این گفتیم که بسیاری از کاربران از ترجمه نماوآ که حاوی سانسور است ناراضی هستند و برخی از مترجم‌ها نیز با کاربران در این مورد هم عقیده‌اند. یکی از جدیدترین دلایل خشم کاربران به پاک شدن نظرات منفی در مورد زیرنویس ویرایش شده فیلم The Irishman برمی‌گردد. آن‌ها اعتقاد دارند که نماوآ با توجه به رابطه نزدیکی که با ادمین ایرانی سایت ساب‌سین (سایت مرجع زیرنویس فارسی) دارد، نظرات منفی در مورد این زیرنویس را پاک کرده است.

یک فعال شناخته شده در حوزه زیرنویس فارسی که نخواست نامش فاش شود از جزییات پاک شدن نظرات مخالف در مورد زیرنویس سانسور شده The Irishman به ویجیاتو گفت:

در این سایت یک مدیر ایرانی به نام محمد حضور دارد که تنها کامنت‌هایی که حاوی فحاشی بودن را پاک کرده است. البته بعد از مدتی زیرنویس سانسور شده نماوآ هم پاک شد و مترجم‌ها زیرنویس‌ جدیدی را آپلود کردند که سانسور کمتری نسبت به نسخه قبلی داشت.

در واقع در ابتدا مترجم‌ها زیرنویس سانسور شده The Irishman را روی ساب‌سین منتشر کردند و بعد از واکنش‌ منفی کاربران، نسخه‌ کم‌تر سانسور شده‌ای از زیرنویس این فیلم با نسخه قبلی جایگزین شده است. بر کسی پوشیده نیست که سرویس‌های VOD به خاطر محدودیت‌هایی که دارند، زیرنویس‌ها را با سانسور استفاده می‌کنند. موضوعی که این مترجم هم آن را تایید می‌کند:

زیرنویس‌ها در نماوآ با سانسور منتشر می‌شوند. انتشار زیرنویس‌ها در ساب‌سین هم به نفع مردم بود، اما با این واکنش‌ها در تصمیمشان مردد شدند.

او می‌گوید در نهایت نماوآ به خاطر واکنش منفی کاربران تصمیم گرفته تا زین پس زیرنویس‌های خود را روی ساب‌سین منتشر نکند. البته دیگر کاربر فعال حوزه زیرنویس یعنی «آرین دراما‌» به عنوان یکی از افراد شناخته شده در حوزه ترجمه فیلم‌ و سریال نظر دیگری در مورد پاک شدن کامنت خودش دارد:

کامنت‌ها پاک می‌شوند ولی من تا جایی که می‌توانم از اسمم برای روشن‌سازی عموم استفاده خواهم کرد.

 

نبود کپی‌رایت به زیرنویس فارسی هم صدمه زده

قبل از بسته شدن سایت‌های دانلود، فیلم‌ها و سریال‌های روز با سرعت زیادی دارای زیرنویس فارسی می‌شدند. اتفاقی که دیگر رخ نمی‌دهد. طبق حرف‌های این فعال حوزه زیرنویس مهم‌ترین دلیل کم شدن زیرنویس‌های فارسی را از بین رفتن منابع درآمدی سایت‌های دانلود فیلم دانست. البته طبق گفته‌های او هنوز تعدادی از مترجم‌ها حقوق دریافت می‌کنند:

سایت‌هایی هستند که در حال حاضر دیگر فعالیتی ندارند اما هنوز هم مترجم‌های آن‌ها حقوق دریافت می‌کنند.

تا زمانی که بحث پشتیبان مالی میان مترجم‌ها مطرح بود، تعداد افرادی که به انجام این کار علاقه‌مند بودند هم بیشتر از حالا بود و مطابق انتظار با کاهش سایت‌های دانلود فیلم و کنار رفتن پشتیبان‌های مالی، تعداد زیرنویس‌ها هم کمتر شده است.

البته به عقیده آرین دراما زیاد بودن زیرنویس‌ها در آن زمان صرفا یک اتفاق خوب نبود زیرا با تعداد زیادی ترجمه طرف بودیم که از لحاظ کیفی وضعیت مناسبی نداشتند و حتی ممکن بود در بسیاری از موارد کاربر را در پیدا کردن یک زیرنویس مناسب گمراه کنند:

مشکل اصلی آن زمان اشباع دنیای زیرنویس بود و برای هر فیلم و سریال ساده‌ای بیش از سه، چهار زیرنویس منتشر می‌شد. آن‌هم غالبا از سمت افرادی که کوچک‌ترین تجربه‌ و آموزشی در زبان انگیسی و ادبیات فارسی نداشتند.

این نکته را هم باید در نظر گرفت که با وجود قانون کپی رایت، تقریبا تمام ناشرهای فیلم برای آثار خود که در کشورهای مختلف به صورت قانونی منتشر می‌شوند، زیرنویس تهیه می‌کنند. از آن‌جایی که کمپانی‌های بزرگ نشر فیلم پشت تهیه این زیرنویس‌ها هستند، معمولا با آثار با کیفیتی طرف هستیم.

در ایران اما به دلیل عدم وجود قانون کپی‌رایت، باعث شده تا هیچ فیلم خارجی با مجوز رسمی در داخل کشور منتشر نشود و در نتیجه زیرنویس‌های فارسی هم همگی حالت غیررسمی دارند و در بسیاری از موارد ممکن است کیفیت لازم را نداشته باشند.

آرین دراما در مورد چنین وضعیتی می‌گوید:

برای مثال نتفلیکس در تمامی کشورهایی که کپی رایت را رعایت می‌کنند خدمات ارائه می‌دهد. در نتیجه فیلم و سریال هایی که در این سرویس قرار می‌گیرند مثلا در کشور عربستان همه دارای زیرنویس و حتی دوبله عربی هستند.

VODها نقش مهمی در آینده زیرنویس فارسی دارند

ورود VODها و استفاده آن‌ها از مترجم‌های کارکشته و شناخته شده در ازای پرداخت پول بهتر نسبت به سایت‌های دانلود در حوزه زیرنویس باعث شده تا زیرنویس‌های با کیفیتی را شاهد باشیم؛ زیرنویس‌های با کیفیت‌تر که سانسور دارند. همین قضیه اختلافی را میان سرویس‌های استریم، گروهی از کاربران و تعدادی از مترجم‌ها به‌وجود آورده است.

در واقع می‌توان حدس زد بخش بزرگی از زیرنویس‌های بدون سانسوری که از فیلم‌ها و سریال‌های جدید به دست مخاطبان می‌رسد، تولیدی این دسته از مترجم‌ها است. در این میان بعضی از مترجم‌ها که علاقه‌ای به همکاری با VODها یا ترجمه رایگان ندارند هم کنار رفته‌اند.

مشکل اصلی گروهی از مخاطبان و مترجم‌ها با زیرنویس‌های VODها محتوای سانسور شده آن‌ها است که ممکن است روی تجربه کاربر از فیلم و سریال مورد نظر تاثیر منفی‌ بگذارد. برای مثال آرین دراما در مورد این قضیه می‌گوید:

مشکل من در مورد روندی است که منجر به شبیه شدن دنیای فیلم سریال به دنیای نشر کتاب خواهد شد و به شرایطی برسیم که مانند حوزه کتاب همه‌چیز باید از صافی از پیش تعیین شده عبور کند.

البته باید در نظر گرفت که فضای انتشار زیرنویس‌ها با فضای چاپ کتاب‌ متفاوت است و دنیای محدود چاپ فیزیکی را با فضای گسترده اینترنت نمی‌توان مقایسه کرد. به همین دلیل احتمالا تا زمانی که سایت‌های دانلود فیلم همچنان به فعالیت خود ادامه دهند، می‌توان انتظار داشت که زیرنویس بدون سانسور فیلم و سریال‌ها هم منتشر خواهد شد، هرچند با سرعتی کمتر از گذشته.

اختلاف دیگر میان سرویس‌های استریم و مترجم‌ها به استفاده بی اجازه از زیرنویس‌های مترجم‌های آزاد توسط VODها برمی‌گردد. پیش از این هم در ویجیاتو خوانده بودیم که بخشی از مترجمین، اعتراض خود را به طرق مختلف به دست VODها رسانده‌اند، یا این موضوعات را در شبکه‌های اجتماعی نظیر توییتر نوشتند و یا با ایجاد کمپین‌هایی بین خودشان، این پلتفرم‌ها را تحریم کرده‌اند. در آن زمان پیگیری‌های ویجیاتو نشان می‌داد که این پلتفرم‌ها آمادگی همکاری منظم و دقیق با این مترجمین هستند تا این قبیل مشکلات دیگر رخ ندهد.

البته از گفته‌های مترجمی که نخواست نامش فاش شود می‌توان نتیجه گرفت که هنوز این اتفاق به طور کامل صورت نگرفته است:

در نماوآ، حدودا ۳۰ درصد از زیرنویس ها که اسم مترجمشان پاک شده، در حال اضافه شدن است.

او در پاسخ به این که چرا نماوآ در مورد استفاده بی اجازه پیمان‌کار از زیرنویس‌ها کاری انجام نمی‌دهد گفت:

نماوا گفته که پول زیادی برای انجام این پروژه به پیمان‌کار داده که این کار را بازبینی‌شده و با زیرنویس و دوبله تحویل دهد. برای همین آن‌ها نمی‌خواستند دوباره برای چیزی که هزینه کرده‌اند، پول پرداخت کنند.

در شرایطی که هنوز قانون به طور مشخصی به حمایت از مترجم‌های زیرنویس اشاره نمی‌کند، سخت است که انتظار عدم سواستفاده از آثار آن‌ها را نداشته باشیم. همچنین با کنار رفتن سایت‌های دانلود فیلم و از بین رفتن منابع مالی‌ آن‌ها انتظار می‌رود که دیر یا زود گروهی از مترجم‌ها که زیرنویس بدون سانسور در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند هم کنار بروند.